Trung Nghĩa Ca

 bệnh xảy ra nhiều năm liền, loạn lạc nhiều nơi, thực dân Pháp đang lấn chiếm nước Việt và nội bộ hoàng tộc cũng đang tan vỡ, phân hóa trầm trọng. Bất bình với triều đình nhà Nguyễn, Đoàn Hữu Trưng tổ chức lãnh đạo cuộc khởi nghĩa ở Khiêm Lăng, chống triều đình Huế, cuộc khởi nghĩa thất bại. Ông giữ vững khí tiết, qua bao nhiêu trận cùm kẹp tra tấn vẫn không lộ chút gì là khiếp nhược. Trước khi ra pháp trường ông đã dành những ngày cuối cùng của đời mình trong tù viết ra bài “

Trung nghĩa ca”.
      “Trung nghĩa ca”của Đoàn Hữu Trưng có 498 câu, viết theo thể lục bát. Kể lại tường tận cuộc khởi nghĩa, bài ca đã phản ảnh sâu sắc cuộc đấu tranh mạnh mẽ của những người lao động đã vùng lên từ cuộc sống cực khổ ở lăng Vạn niên. Có thể nói đây là một thiên phóng sự khá tỉ mỉ về cuộc sống bi đát của cả một khối quần chúng đông đảo, là một bản cáo trạng chất chứa một nỗi căm giận khôn cùng, không chỉ riêng cho vài ba cá nhân, mà vì hàng mấy ngàn sinh mệnh bị chà đạp dưới nanh vuốt của vua quan đương thời: “Tới thăm công sở vạn niên; Lùa quân treo ngược đầy miền núi cao; Đôi vai gánh đá xương mòn; Mỏng trôn roi đánh chẳng còn mảnh da...” Đoàn Hữu Trưng không chỉ thu gọn trong tinh thần tố cáo mà bài Trung nghĩa ca hừng hực một ngọn lửa thù hận đối với bè lũ thống trị, nhưng đồng thời cũng  nói về sức mạnh vô song của quần chúng nhân dân bị áp bức đã vùng dậy đạp đổ cường quyền. Ngoài ra “Trung nghĩa ca” còn cung cấp cho mọi người khá nhiều tài liệu về triều đình Tự - Đức, về đời sống của nhân dân đương thời, nhất là dân phu và binh lính ở lăng Vạn – niên mà tác giả rất am hiểu. Giá trị của Trung nghĩa ca không phải chỉ ở mặt sử liệu mà còn là một tác phẩm giá trị về mặt văn học.
    Thư viện tỉnh Sơn La trân trọng giới thiệu./.