PHỦ BIÊN TẠP LỤC

          Phủ biên tạp lục là một trong số các tác phẩm nổi tiếng của Lê Quý Đôn được viết vào năm 1776 khi ông giữ chức Hiệp trấn tham tán quân cơ ở Thuận Hóa. Đây là tập bút ký của Lê Quý Đôn, ông đã ghi chép hầu hết các thông tin quan trọng về kinh tế và xã hội của xứ Đàng trong, nhất là xứ Thuận Hóa và xứ Quảng Nam. Cuốn sách được kết cấu thành 6 quyển:
         Quyển I: Sự tích khai thiết khôi phục hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam. Danh số phủ, huyện, tổng, xã, thôn, trang trại hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam.
           Quyển II: Hình thể núi sông, thành lũy, trụ sở, đường xá, bến đò, nhà trạm hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam.
          Quyển III: Số ngạch công tư điền trang và hoa châu, lệ cũ và tổng số thóc gạo trưng thu ở hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam. Lệ cũ về quan thuộc các ty trấn dinh và về thi cử ở hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam. Lệ cũ và tổng số về số ngạch nhân đinh, duyệt tuyển các hạng, kén chọn lính hạng, chia đặt quân hiệu ở hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam.
          Quyển IV: Lệ thuế đầu nguồn, tuần ty, đầm, hồ, chợ đò, thuế vàng, bạc, đồng sắt và lệ vận tải ở hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam.
           Quyển V: Nhân tài, thơ văn.
           Quyển VI: Vật sản, phong tục.
           Có thể nói Phủ biên tạp lục là tác phẩm duy nhất ghi chép kỹ càng về tình hình xã hội Đàng trong từ thế kỷ XVIII trở về trước.     Ngoài ra đây còn là một tác phẩm có giá trị về địa lý học, qua cuốn sách chúng ta còn thấy rất nhiều tài liệu rất cụ thể và rất tỉ mỉ về chế độ ruộng đất, chế độ thuế khóa, chế độ trưng binh, binh chế, về lệ thuế, tuần ty, đầm hồ, chợ đò và lệ vận tải ở hai xứ Thuận hóa, Quảng Nam. Qua những tài liệu ấy một mặt giúp cho chúng ta thấy rằng xứ Thuận và xứ Quảng xưa kia là những mảnh đất rất giàu có, mặt khác lại cho chúng ta thấy chế độ áp bức, bóc lột nặng nề mà chế độ phong kiến họ Nguyễn đã áp đặt lên cổ người dân ở Đàng trong hồi thế kỷ XVIII.
          Phủ biên tạp lục là một tác phẩm có giá trị, là một kho tri thức đồ sộ về hai xứ Thuận Hóa, Quảng Nam và cả Nam Bộ; kho tri thức ấy được biên soạn theo từng hạng mục; dưới các hạng mục lại là các chủ đề rõ ràng, đầy đủ; dưới các chủ đề là hàng ngàn các đơn vị tri thức lại hết sức tinh gọn, chi tiết mà ngày nay ta hoàn toàn có thể dựa vào để biên soạn thành các mục từ lớn nhỏ. Có thể coi Phủ Biên Tạp Lục là tập bách khoa thư đầy đủ nhất về mảnh đất phương nam của nước ta, đặc biệt là những trang biên soạn, ghi chép chi tiết và cụ thể vị trí, đặc điểm, hoạt động, tài nguyên về biển đảo Hoàng Sa, Trường Sa và khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Đây là tài liệu quý báu không những cho các nhà nghiên cứu sử học, kinh tế học, địa lý học, mà còn là tài liệu quý báu cho các nhà nghiên cứu văn học và sinh vật học.
          Mời các bạn tìm đọc cuốn sách hay và bổ ích tại Thư viện tỉnh Sơn La./.